صدایی که باید شنیده شود...

آموزش و پرورش و مسأله هایش

قم گشت؛ رضا شاهسواری – کارشناس تعلیم و تربیت

آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی بزرگ ترین و پر جمعیت ترین دستگاه اداری کشور با بیش از۱۶ میلیون دانش آموز و حدود یک میلیون معلم جریان تعلیم و تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان را در کنار سایر نهادهای اجتماعی (خانواده، دین، سیاست و…) برعهده دارد.

سوال اینجاست چرا با این همه ظرفیت، مزیت و سرمایه عظیم انسانی، فرایند و روند تربیتی و آموزشی متعلمان یا به عبارت عامیانه خروجی این نهاد مؤثر و تأثیرگذار به گزارش معاونت راهبردی رئیس محترم جمهور قابل قبول نیست و توقعات و انتظارات خانواده ها را برآورده نمی‌کند.

در همین راستا راقم این سطور بر آن است تا چالش ها و مسأله های اصلی آموزش و پرورش را مورد بحث و فحص قرار داده و برآیند و نتایج حاصله از آن را در راستای چاره جویی و رهایی از این مشکلات و معضلات و بهبود نظام آموزشی و تربیتی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران طرح نماید:

۱- تربیت مربیان و معلمان شایسته برای مدارس »تخصص گرایی « در حوزه ی تعلیم و تربیت

آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی و تربیتی به مثابه نهاد خانواده، باید رافع نیازهای معینی و مشخصی از افراد جامعه باشد تا کارکرد مؤثر خود را در جامعه جاری و ساری نماید.

یکی از احتیاجات ضروری مشمولین این نهاد، اجتماعی کردن یا فرهنگ پذیری از طریق انتقال مهارت های زندگی اجتماعی و فردی به متعلمان و متربیان است. مربی یا معلم کلیدی ترین عنصر تربیتی یا عامل انتقال فرایندهای آموزشی وظیفه ای خطیری بر دوش دارد. وظیفه اش تنها تدریس و انتقال صرف معلومات آموزشی و انتزاعی نیست بلکه وسیله ای برای تربیت، انتقال سرمایه تمدنی، میراث فرهنگی و اجتماعی است.

بنابراین اولین چالش اصلی و اساسی نظام آموزشی کشور، کمبود نیروی انسانی توانمند و کارآمد است که نهاد تعلیم و تربیت می‌بایست با مساعدت و حمایت همه جانبه حاکمیت، نسبت به جذب معلمان و مربیان توانمند، کارآمد و کاربلد از طریق پذیرش در مراکز تخصصی و حرفه ای اقدام نموده و از جذب نیروی انسانی خارج از این مراکز پرهیز و احتراز نماید.

آمارها نشان می‌دهند که استخدام معلمان ناکارآمد و فاقد شایستگی های حرفه ای، یکی از علل و عوامل اصلی بحران فقر کیفیت در آموزش و پرورش کشور است.

۲- دومین چالش نظام آموزشی کشور، عدم تأمین و تضمین منابع مالی، بودجه و اقتصاد آموزش و پرورش است. براساس اصل سی ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد.

هرچند نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران توانسته است آموزش رایگان را در جای جای کشور فراهم سازد که از افتخارات بزرگ و سترگ این نظام است.

ولی دولت ها به لحاظ تأمین منابع مالی و تخصیص بودجه به این سیستم با مشکلات عدیده ای مواجه است و تأمین منابع اقتصادی و مالی آموزش عمومی و رسمی این نهاد در پایین ترین سطح ممکن قرار دارد. آمارها نیز حکایت از کاهش ۵۰ درصدی سهم بودجه در آموزش و پرورش در ۳۰ سال اخیر را نشان می‌دهد.

نمود عینی و انضمامی این کاهش را در مدارس کشور می‌توان مشاهده و مطالعه کرد که مدیران مدارس در راستای تأمین و پرداخت قبوض برق، آب و تلفن و هزینه های جاری و مصرفی دست به دامن اولیای دانش آموزان و کمک های مردمی می‌شوند که با چالش ها و تنش های فراوانی همراه است و کارکرد و عملکرد مدرسه را تحت شعاع خود قرارداده و به تعبیری مدارس را « از حیّز انتفاع » ساقط نموده است. و مدیران را نیز از رسالت و مسئولیت اصلی و ذاتی خود غافل می‌نماید.

۳- طبق گزارش معاونت محترم راهبردی رئیس جمهور، وضعیت فضای آموزشی، به جز در ۷ استان ( که بحرانی است ) در تمام استان ها قابل قبول است و مسأله فضای غیر استاندارد مسأله ۲۰ درصد مدارس کشور است اما ۶۰ درصد کاستی هایی که عامل اصلی فقر آموزشی در مدارس است مربوط و مشروط به رفع دیگر نیازمندی های مدارس کشور ( منابع مالی، معلمان شایسته، ساعت آموزشی مناسب و کافی، رفع زمینه های نابرابری ساز، برنامه درسی و…) است.

بنابراین جهت بالا بردن کیفیت آموزشی در مدارس یا به عبارتی دیگر، بالا بردن عملکرد تحصیلی و تربیتی دانش آموزان ایرانی، توجه مسئولین و متولیان جریان تعلیم و تربیت به رفع موانع و نیازمندی های سابق الذکر بایسته و ضروری است و عنایت بیش از حد به مسائل دیگر، ما را دچار و گرفتار آسیب های اجتماعی فراوانی خواهد کرد زیرا که بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده، ریشه آسیب های اجتماعی در مدارس، کم رنگ شدن مباحث تربیتی و آموزشی است.

۴-چهارمین مسأله نظام آموزشی کشور، عدم توجّه سیاست گذاران و برنامه ریزان به مدرسه بعنوان کانون اصلی تعلیم و تربیت است. طبق ماده ۱ آئین نامه اجرایی مدارس، مدرسه سازمانی آموزشی و تربیتی است که برای تحقق تربیت عمومی و رسمی در دوره های تحصیلی ( از دبستان تا پایان دوره دوم متوسطه ) به شیوه دولتی و غیر دولتی تأسیس و راه اندازی می‌شود.

با عنایت به این که، تأسیس مدارس در نقاط مختلفی از یک شهر صورت می‌گیرد که ساکنین آن محله به لحاظ فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و آداب و رسوم متفاوت با ساکنین نقاط دیگر شهر هستند؛ به عبارت دیگر، نظام مسائل هر مدرسه با نظام مسائل مدارس همجوار متفاوت است ؛ می‌بایست طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سیاست مدرسه محوری و کاهش وابستگی مدارس به ادارات ( تمرکز زدایی ) را جدی گرفته تا مدیران محترم مدارس از طریق افزایش ارتباطات و تعاملات درونی و بیرونی مدرسه بتوانند چالش های تربیتی و تحصیلی دانش آموزان را رفع نمایند.